PROCESY BRZEGOWE I OSADY DENNE - ANTROPRESJA -

UWAGA- JEŚLI W PARAMETRACH SĄ RÓZNICE DATY, STRON, WYDAWNICTWA ITP. PATRZ ZAWSZE NA OPIS AUKCJI ON JEST NAJWAŻNIEJSZY.

Opis przedmiotu

Autor

Martyna Rzętała

Procesy brzegowe i osady denne wybranych zbiorników wodnych w warunkach zróżnicowanej antropopresji

(na przykładzie Wyżyny Śląskiej i jej obrzeży)

Rok wydaniaWydawnictwoilustracje zdjęcia rysunkiStronOkładka, oprawaStan i inne informacje

2003

Katowice

Nakład 220+ 50

UŚ146+ fotografiemiękkaNOWAOpis

Na tle obszernego przeglądu istniejącego stanu badań nad zagadnieniem procesów brzegowych i osadów dennych wybranych zbiorników wodnych oraz charakterystyki geograficznej obszaru badań

uwzględniającej genezę, cechy morfometryczne i zabudowę hydrotechniczną zbiorników przedstawiono czynniki warunkujące zmiany ilościowo-jakościowe w morfologii mis zbiornikowych.

Analiza form i osadów brzegowych obejmuje ich genezę i morfometrię, a opis osadów dennych dotyczy miąższości, tempa sedymentacji, granulacji oraz składu chemicznego z uwzględnieniem domieszek

świadczących o wpływach antropogenicznych.Oceny żywotności zbiorników dokonano na tle porównań podobnych obiektów w innych regionach.

"Zarys problemu

Wyżyna Śląska i jej obrzeża należą do najbardziej antropogenicznie przeobrażonych obszarów Polski. Na terenie tym prze­kształceniu uległy wszystkie komponenty środowiska przyrodnicze­go. Wieloletnia eksploatacja surowców mineralnych, rozbudowa ośrodków przemysłu przetwórczego, budowa tras komunikacyj­nych, rozwój urbanizacji to główne czynniki warunkujące zmiany w morfologii terenu. W efekcie działalności człowieka na omawia­nym obszarze powstało wiele zarówno wypukłych (np. hałdy, na­sypy, pryzmy, kopce), jak i wklęsłych (np. doły poeksploatacyjne, niecki z osiadania i zapadania, rowy) form rzeźby (Żmuda, 1973; Dulias, Jankowski, 1990; Wach, 1991; Szczypek, 1995; Wach, Szczypek, 1996; Dulias, Pełka-Gościniak, 1998; Kozyreva, Rzętała, 1999 i inni).Szczególną pozycję wśród wklęsłych form terenu zajmują wy­robiska po odkrywkowej eksploatacji surowców mineralnych, po­nieważ obecnie są to zbiorniki wodne o powierzchniach nawet kilku kilometrów kwadratowych i pojemnościach osiągających kilka­dziesiąt hm3. Równie duże zróżnicowanie morfometryczne doty­czy większości wybudowanych w ostatnich kilkudziesięciu latach zaporowych zbiorników wodnych. Pozostałe zbiorniki - na oma­wianym obszarze dominujące pod względem liczebności - osiąga­ją zdecydowanie mniejsze powierzchnie i pojemności, a są to obiekty powstałe w nieckach z osiadania i zapadliskach oraz obiekty wybudowane na potrzeby gospodarcze .Utworzenie się sztucznych zbiorników wodnych spowodowało pojawienie się nowych jakościowo procesów

morfogenetycznych warunkujących morfologiczną ewolucję form wklęsłych.Ukształtowane antropogenicznie - nawet w całości - misy zbiorników liczą często więcej niż kilkadziesiąt lat i są stosunkowo młodym elementem środowiska geograficznego, toteż zdecydowana większość na­turalnych procesów modelujących ich kształt jest znamienna dla młodocianego stadium rozwoju form dna i strefy literalnej.Jed­nocześnie zmiany te są niezwykle dynamiczne i dowodzą reakcji naturalnych procesów rzeźbotwórczych na antropogenizację rzeź­by (Rzętała, 1997), a dotyczą trzech charakterystycznych stref mis sztucznych zbiorników wodnych, tj. obszaru kontaktu wód rzecznych i jeziornych, strefy litoralnej oraz dna (Kozyreva, Rzętała, 1999)."

"Lokalizacja obszaru badań

Wykonane badania przede wszystkim dotyczyły czterech sztucz­nych jezior . Pierwszym z nich był zbiornik Pogoria III w zlewni Pogorii, drugim - Przeczyce w zlewni Czarnej Przemszy,następnie Świerklaniec, nazywany również zbiornikiem Kozło­wa Góra, zlokalizowany w zlewni Brynicy, oraz zbiornik Dzierżno Duże w zlewni Kłodnicy odwadniającej zachodnią część bardzo uprzemysłowionej i zurbanizowanej Wyżyny Katowickiej, którą wcześniej nazywano Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym. W latach 90. XX wieku J. Kondracki (1994) dokonał wery­fikacji przebiegu granic poszczególnych mezoregionów

wchodzą­cych w skład Wyżyny Śląskiej. Dlatego też zbiornik Dzierżno Duże zaliczano, zgodnie z wcześniejszymi opracowaniami autorstwa J. Kondrackiego (1978), do GOP-u. W pracy z 1994 roku gra­nica między Wyżyną Katowicką a Kotliną Raciborską przebiegała po jego wschodniej stronie, dlatego zalicza się go do tej ostatniej. Zbiorniki Kozłowa Góra oraz Przeczyce są usytuowane w obrębie tej samej jednostki fizycznogeograficznej

- Garbu Tarnogórskiego, zbiornik Pogoria III zaś jest obiektem zaliczanym do północno-wschodniej części Wyżyny Katowickiej.

Pod względem administracyjnym Dzierżno Duże znajduje się na pograniczu miasta Gliwice, gminy Rudziniec oraz miasta Pyskowice. Zbiornik Kozłowa Góra w całości należy do gminy Świerklaniec, aczkolwiek w bezpośrednim jego sąsiedztwie prze­biegają granice gminy Bobrowniki oraz miasta Piekary Śląskie (dzielnica Kozłowa Góra).

Zbiornik Przeczyce leży na terenie dwóch gmin: wschodnia część jest zaliczana do Siewierza, nato­miast zachodnia wchodzi w skład gminy Mierzęcice. Z kolei Pogoria III jest położona w całości na terenach miasta Dąbrowa Górnicza. Należy podkreślić, że przedmiotem prowadzonych badań - już o zdecydowanie mniejszym zakresie w stosunku do obiektów podstawowych - było również wiele innych sztucznych zbiorników wodnych na obszarze Wyżyny Śląskiej

i jej obrzeży (rys. 1). Duża liczba niewielkich zbiorników wodnych, do których często się w pracy odwoływano w sposób wskazujący na celowe uogólnienia, powoduje, że nie sposób w tym miejscu nawiązywać szczegółowo do ich hydrograficznego, morfologicznego, czy wyłącznie admi­nistracyjnego usytuowania."

spis treści lub fragment

1. Wstęp

1.1. Zarys problemu

1.2. Przegląd literatury

1.3. Materiały źródłowe i metody

2. Charakterystyka obszaru badań

2.1. Lokalizacja obszaru badań

2.2. Charakterystyka środowiska fizycznogeograficznego Wyżyny Śląskiej i jej obrzeży

2.2.1. Budowa geologiczna i ukształtowanie terenu

2.2.2. Warunki klimatyczne

2.2.3. Wody

2.2.4. Gleby i szata roślinna

2.3. Cechy morfometryczne i charakterystyka hydrotechniczna zbiorników wodnych

3. Uwarunkowania zmian ilościowo-jakościowych w morfologii mis zbiornikowych

3.1. Niektóre działania w okresie przygotowania zbiorników do eksploatacji

3.2. Procesy brzegowe i ich uwarunkowania

3.2.1. Rola falowania w rozwoju procesów brzegowych

3.2.2. Wpływ poziomu piętrzenia wody na charakter zmian morfogenetycznych wybrzeża

3.2.3. Związek litologii wybrzeża z intensywnością i charakterem zmian morfologicznych brzegu

3.2.4. Pokrywa lodowa jako czynnik morfogenetyczny form brzegowych

3.2.5. Roślinność

3.3. Ważniejsze uwarunkowania występowania osadów dennych

4. Formy brzegowe i osady denne

4.1. Formy brzegowe jako indykator przemian morfologicznych w strefie litoralnej

4.1.1. Delty

4.1.2. Klify

4.1.3. Terasy

4.1.4. Plaże

4.1.5. Cyple piaszczyste

4.1.6. Mierzeje

4.1.7. Wały brzegowe

4.1.8. Pozostałe formy brzegowe

4.2. Przestrzenne zróżnicowanie występowania osadów dennych

4.2.1. Miąższość i kubatura

4.2.2. Skład mechaniczny

4.2.3. Skład i właściwości fizykochemiczne

4.3. Próba oszacowania żywotności zbiorników wodnych

5. Procesy brzegowe i osady denne badanych zbiorników na tle innych sztucznych zbiorników wodnych

6. Podsumowanie

…o autorze książkiOpis rozszerzonyciekawostki