PERFORMATYWY W JEZYKU ROSYJSKIM I ICH ROLA -

UWAGA- JEŚLI W PARAMETRACH SĄ RÓZNICE DATY, STRON, WYDAWNICTWA ITP. PATRZ ZAWSZE NA OPIS AUKCJI ON JEST NAJWAŻNIEJSZY.

AutorIzabela NowakTytuł

Implicytne performatywy w języku rosyjskim i ich rola w konwersacji

Rok wydaniaWydawnictwoilustracje zdjęcia rysunkiStronOkładka, oprawaStan i inne informacje

2000

Nakład

250 egz.

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego-133miękkaNOWAOpis

W pracy omówiono sposoby sygnalizowania siły illokucyjnej w wypowiedzeniach

w aspekcie implicytności performatywów z drugim elementem binarnego przeciwstawienia - ich eksplicytnością. Analizą objęto dwie klasy aktów mowy: aserwtywy oraz dyrektywy. Zbadano warunki (kontekstualne, sytuacyjne, semantyczno-pragmatyczne) ograniczające użycie eksplicytno-performatywnych realizacji asertywnych i dyrektywnych aktów mowy, jak również warunki determinujące ich implicytno-performatywne wyrażenie.

Publikacja zainteresuje językoznawców zajmujących się teorią aktów mowy oraz dydaktyków języka rosyjskiego, którzy znajdą w niej obszerny materiał praktyczny, pokazujący, jakie konstrukcje językowe służą przekazywaniu złożonych intencji i sytuacji komunikacyjnych (w dyrektywnych i asertywnych aktach mowy).

Wstęp

W ostatnich dziesięcioleciach językoznawcy rozszerzyli zainteresowania

zdecydowanie poza tradycyjny model opisu samego systemu językowego,

przenosząc badania na analizę języka w jego użyciu. Funkcjonalne podej-

�cie uwzględnia analizę wypowiedzi w szerszym kontekście mówienia. W ra-

mach tej analizy badane są mechanizmy dialogowego współdziałania. Współ-

czesne prace językoznawcze opierają się na ustaleniach także innych gałę-

zi nauki wzbogacających naszą wiedzę o człowieku, odwołują się do psy-

chologii, psycholingwistyki, ale przede wszystkim do filozofii, w tym do

filozofii języka.

Niniejsza praca stanowi próbę przedstawienia pewnych zagadnień w nur-

cie badań językoznawczych dotyczących mechanizmów użycia języka w dy-

skursie, którym zajmuje się jedna z najnowszych dziedzin lingwistycznych

— pragmatyka językowa. Mimo toczonych do dziś dyskusji na temat obszaru

badań tej dziedziny językoznawstwa, problematyka aktów mowy w każdym

z podejść pozostaje bezsprzecznie elementem pragmalingwistyki. Tematem

pracy jest badanie aktów mowy w aspekcie implicytności performatywów,

które ograniczamy do klasy asertywów i dyrektywów. Wiąże się z tym bez-

pośrednio także drugi element binarnego przeciwstawienia — ich eksplicyt-

ność. Zainteresowanie zjawiskiem implicytności w aktach mowy wynika z faktu, iż w literaturze przedmiotu takie ujęcie problemu nie zostało dotąd opracowane. Performatywy, od których w zasadzie rozpoczęto badanie tego obszaru nowej rzeczywistości lingwistycznej, analizuje się z reguły z uwzględ-

nieniem ich eksplicytnej postaci, tj. ich obecności w strukturze zdania. Ujęcie ich „działania" w aspekcie dopuszczalnej performatywnej implicytności

bywa formułowane sporadycznie (BoraanoB, 1985; Koa3acoB, 1992).

Tymczasem wśród ogółu wypowiedzi w sytuacji codziennego dialogu illokucyjny zamiar mówiącego z reguły nie jest akcentowany eksplicytnie. Rozmówcy

budują linię tematyczną dialogu na podstawie wnioskowania, co daje bogaty materiał do badań lingwistycznych. Obszerna grupa wypowiedzi implicytnych

spis treści lub fragment

1. Podstawy teoretyczne

1.1. Interpretacja kluczowych pojęć pragmatyki językowej

1.2. Cel komunikacyjny i cel illokucyjny wypowiedzi w rozróżnieniu kon-

statywów i wypowiedzi illokucyjnych .

1.3. Konwencjonalny charakter wypowiedzi illokucyjnych

1.4. Realizacja wypowiedzi illokucyjnychwypowiedzi eksplicytno- i im-

plicytno-performatywne

2. Asertywne wypowiedzi illokucyjne

2.1. Charakterystyka ogólna

2.2. Eksplicytna realizacja intencji illokucyjnej w asertywnych aktach mowy .

2.2.1. Performatywy asertywne

2.2.2. Predykaty aksjologiczne jako performatywne potwierdzenie „wla-

.snego przekonania".

2.2.3. Wtrącenia eksplikujące asertywną illokucyjną siłę wypowiedzi .

2.3. Realizacja illokucyjnej siły asertywów przy implicytności performaty-

wów .

2.3.1. Wypowiedzi oceniające a teoria aktów mowy

2.3.2. Realizacja intencji illokucyjnej w wypowiedziach oceniających

orientowanych na ry-uczestnika dialogu

2.3.3. Grzecznościowy aspekt wypowiedzi z przekonaniem oceniającym

interlokutora

2.3.4. Przekonania orientowane na interlokutora sformułowane w po-

staci uogólnień .

2.3.5. Dyskusja na interesujące rozmówców tematy jako weryfikacja

przekonań interlokutora

Repliki w dialogu na pytania postawione „na serio" . . .

Odpowiedzi na pytania rozstrzygające o przekonaniu oceniają-

cym

Powoływanie się na opinie innych w dialogu

Coda jako potwierdzenie intencji illokucyjnej nadawcy w dia-

logu

Podsumowanie .

3. Wypowiedzi dyrektywne .

3.1. Charakterystyka ogólna

3.2. Realizacja wypowiedzi dyrektywnych z eksplicytnym performatywem .

3.3. Realizacja wypowiedzi dyrektywnych z implicytnym performatywem .

3.3.1. Konstrukcje z czasownikiem w 2 os. l.poj./mn. trybu rozkazu-

jącego

Syntetyczne i analityczne czasownikowe formy „wspólnego działania"

Konstrukcje z óaeau bez propozycji .

Nakłaniająca funkcja indykatywnych form czasownika czasu teraźniejszego, przeszłego i przyszłego .

Konstrukcje z czasownikiem w formie bezokolicznika . . .

Konstrukcje z predykatem wyrażonym czasownikiem w formie

trybu przypuszczającego

Konwencjonalne pośrednie akty mowy ze zwyczajowo przypisy-

wanym im dyrektywnym znaczeniem .