Jak słuchać MUZYKI W KLASACH 1-3 - SKRYPT STUDENT

UWAGA- JEŚLI W PARAMETRACH SĄ RÓZNICE DATY, STRON, WYDAWNICTWA ITP. PATRZ ZAWSZE NA OPIS AUKCJI ON JEST NAJWAŻNIEJSZY.

Place edition: Katowice

Year edition: 1996

ISBN: ISSN 0239-6432

Issue: wyczerpany (wersja papierowa)

Page count: 60

Dimensions: 170 mm × 242 mm

Type of cover oprawa broszurowa foliowana

Others: przykłady nutowe, wykresy graficzne

Type of publication: skrypt

Sztuka tworzy nową rzeczywistość, jest wszechstronna w swoim oddziaływaniu, służy ludziom. Stąd jej miejsce we współczesnej pedagogice, a konkretnie — w kon­cepcji wychowania estetycznego, wychowania przez sztukę i dla sztuki. Pierwszy kontakt ze sztuką opiera się na czysto emocjonalnej intuicji, uzupełnianej dopiero później refleksją intelektualną.

Jedną ze specyficznych dziedzin sztuki, która kształtuje w istotny sposób estetyczną wrażliwość człowieka, jest muzyka. Sztuka ta dociera do odbiorcy w różny sposób, w różnych sytuacjach i okolicznościach (nastąpiło wzbogacenie form i możliwości kontaktu z muzyką dzięki zastosowaniu technik wizualnych i audiowizualnych, udoskonalone zostały sposoby technicznego utrwalania i od­twarzania dźwięku — radio, telewizja, płyty analogowe i kompaktowe, kasety, wideo, komputery). Zachodzi więc potrzeba przygotowania słuchacza do w miarę właściwego jej odbioru.

Najskuteczniejszym zbliżeniem do muzyki jest własna aktywność, dzięki której dziecko poznaje lepiej tę dziedzinę sztuki, jej właściwości, elementy, relacje między nimi, określa swoje miejsce i ujawnia tym samym swoje prze­życia.

Jedną z form aktywności twórczej — oprócz odtwarzania i tworzenia — jest słuchanie muzyki, uznawane bardzo często za formę trudną do realizacji, szczególnie w pracy z młodszym dzieckiem. Jednakże dla dziecka, które lubi i umie słuchać, muzyka stanowi z pewnością źródło ciekawych i bogatych przeżyć estetycznych. Zachodzi więc konieczność kształtowania umiejętności słuchania, gdzie z jednej strony ma miejsce stawianie dzieciom określonych zadań muzycznych, z drugiej zaś — zachęcanie ich do słuchania muzyki z nastawieniem ich na odczucia własne, przeżycia estetyczne.

Jak twierdzi Maria Przychodzińska: „Nauka słuchania muzyki to droga aktyw­nego poznawania utworów muzycznych, krok po kroku, coraz dokładniejsze wnikanie we wszystkie ich warstwy: brzmienie, formę, wyraz, styl, tak, by z powierzchownie zauważanych stawały się stopniowo dobrze znajomymi, pamięta­nymi, ocenianymi, przeżywanymi estetycznie."'

Generalnie ujmując problem, zachodzi potrzeba kształcenia na równi zdolności rozumienia i odczuwania muzyki. Tylko takie podejście do zagadnienia warunkuje pełną percepcję dzieła muzycznego.

Proces rozumienia muzyki — docierania do jej wartości —jest z punktu widzenia psychologii procesem złożonym, rozgrywa się w rozmaitych płaszczyznach, pobu­dzających kompleks wielorakich nawzajem ze sobą powiązanych sfer ludzkiej psychiki. Utwór muzyczny odbieramy jako całość —podobnie jak wszelkie zjawiska otaczającego świata. Percepcja muzyki znajduje się na pograniczu dwóch dziedzin naukowych: psychologii i teorii muzyki.

Zdaniem Zofii Burowskiej: „Punktem wyjścia w procesie percepcji jest goto­wość psychiki do porównywania schematów, stereotypów utrwalonych w wyobraźni słuchacza, ze schematami aktualnie brzmiącymi."2 Jednakże schematy muszą wpierw zaistnieć w pamięci słuchowej odbiorcy. Aby tak się stało, trzeba przede wszystkim wiele słuchać. Kontakt między odbiorcą a dziełem muzycznym jest warunkowany aktywnym charakterem percepcji. Percepcja zaś jest umiejętnością, która rozwija się wraz z doświadczeniem, a doskonali i pogłębia w miarę wzrostu poziomu wrażliwości artystycznej i emocjonalnej.

Prawidłową i pełną percepcję muzyki warunkuje wiele czynników, m.in.: zdolności muzyczne, zasób doświadczeń muzycznych i wiedzy muzycznej, wraż­liwość estetyczna, inteligencja, pozytywne nastawienie do słuchanej muzyki, zainteresowania muzyką.

Zdobywanie i pogłębianie doświadczeń w zakresie percepcji muzyki trwać może bardzo długo, ale proces ten winien rozpoczynać się w miarę wcześnie. Stąd już przed nauczycielem przedszkola staje zadanie wprowadzania dziecka w świat muzyki. Jego wysiłki winny kierować się w stronę kształtowania czynnej postawy odbiorców, by eliminować nawyk biernego słuchania, gdyż tylko taka postawa stwarza gwarancję pełnej percepcji dzieła muzycznego i jego emocjonalnego przeżycia.

Zachodzi więc konieczność wyposażenia studenta — przyszłego nauczyciela muzyki — kierunków edukacji wczesnoszkolnej, wychowania przedszkolnego i wychowania muzycznego w odpowiednią wiedzę merytoryczno-metodyczną dotyczącą (w tym wypadku) słuchania muzyki oraz wskazania mu bogatego materiału repertuarowego, który opatrzony odpowiednim komentarzem meto­dycznym mógłby wykorzystać w przyszłości w pracy z dziećmi. Tylko nauczy-

•3. Przewodnik do płytoteki. Warszawa

' M.Przychodziriska: Słuchanie muzyki w klanach l— 1990,s. 13. 2 Z. Burowska: Słuchanie i tworzenie muzyki w szkole. Warszawa 1980, s. 21

ciel dobrze przygotowany nie będzie unikał podejmowania działań związanych z aktywnym słuchaniem muzyki, jej percepcją; nadto — dysponując odpowiednim repertuarem, przykładowymi rozwiązaniami metodycznymi i zaangażowaniem — będzie inspiratorem poznawania artystycznych dzieł.

Należy jednak pamiętać, iż słuchanie muzyki, zapoznawanie z literaturą muzyczną oraz kształcenie umiejętności percepcyjnych nie mogą odbywać się w oderwaniu od innych treści i form wychowania muzycznego, którymi są: śpiew, ruch przy muzyce, gra na instrumentach, tworzenie muzyki, co więcej — winny być w pełni ze sobą zintegrowane.

Niniejszy skrypt powstał z inicjatywy pracowników Międzyinstytutowego Zakładu Metodyki Wychowania Muzycznego. Adresowany jest przede wszystkim do studentów kierunków edukacji wczesnoszkolnej oraz wychowania muzycznego studiów dziennych i zaocznych, którzy realizują przedmiot metodyka wychowania muzycznego, a także do czynnie pracujących nauczycieli, którzy zechcą wzbogacić swój warsztat metodyczny. Jest on metodyczną interpretacją obowiązującego programu nauczania z zakresu słuchania muzyki i dotyczy wybranego repertuaru Płytoteki dla powszechnej szkoly średniej — kl. I—III.

Skrypt zawiera dwanaście rozdziałów. Każdy rozdział traktuje o jednym problemie związanym z percepcją muzyki, a są to: elementy muzyki, ilustracyjność i nastrój, rola akompaniamentu, brzmienie, styl. Budowa rozdziałów jest jednolita w formie i uwzględnia następujące jednostki podziału tekstu:

• polecenia dla studenta — to elementarne zadania do wykonania samodziel­nego, które należy zrealizować podczas pierwszego kontaktu z utworem muzycznym;

• „Wykorzystanie utworu w pracy na lekcji" —to mniej lub bardziej szczegółowa propozycja metodyczna wykorzystania utworu na lekcji; autorzy zebrali tu sporą liczbę rozwiązań i gotowych ćwiczeń, które pochodzą nie tylko ze wskazanych w bibliografii wydawnictw, ale również są pokłosiem kursów, konferencji i warsztatów metodycznych, a także własnej praktyki pedagogicznej; przykłady dobrano tak, by słuchanie muzyki, jako jedno z ogniw lekcji, mogło być korelowane z innymi formami aktywności; stąd znajdują się tu propozycje związane ze śpiewem, grą na instrumentach dziecięcych, ruchem przy muzyce, elementarną twórczością; kilka opracowań dotyczy korelacji muzyki z plastyką i poezją; w propozycjach związanych z aktywnością wykonawczą pojawiają się elementy charakterystyczne dla systemów C. Orffa i Z. Kodalya, a mianowicie: solmizacja relatywna, tataizacja (nazywanie wartości rytmicznych określonymi sylabami), gęstodźwięki (pstrykanie, klaskanie, uderzanie dłońmi o uda, tupanie itp.), improwizacja instrumentalna i ruchowa, zapis symboliczny (partytury graficzne);

• „Przykładowe utwory o podobnej problematyce" — niniejszy skrypt nie jest opracowaniem całościowym; z bardzo bogatej oferty repertuarowej zawartej w płytotece szkolnej autorzy wybrali te najbardziej, ich zdaniem, charakte-

spis treści lub fragment

Spis treści

WStęP .............

1. Do czego zaprasza muzyka? .....

1.1. Muzyka do marszu .........

1.2. Muzyka do tańca .........

2. Dźwięki wysokie i niskie .......

3. Melodia ............

3.1. Kierunek melodii .........

3.2. Różne melodie w jednym utworze .....

4. Tempo ............

4.1. Tempo wolne i szybkie ........

4.2. Stopniowa zmiana tempa .......

5. Dynamika ...........

5.1. Stopniowe zmiany dynamiki ......

6. Muzyka ilustruje i opowiada .....

6.1. Utwory o podobnym tytule .......

6.2. Muzyczne portrety .........

6.3. Muzyka i poezja .........

7. Nastrój ............

7.1. Muzyka smutna i wesoła .......

7.2. Nastrój grozy i tajemniczości ......

7.3. Nastrój podniosły i uroczysty ......

7.4. Nastrój wyciszenia i spokoju . . . • •

7.5. Zmiana nastroju w jednym utworze . . . •

7.6. Muzyka i poezja ..•-••••

8. Forma muzyczna

8.1. Budowa AB ..••••••"

8.2. Budowa ABA ...-••••"

8.3. Rondo ...•••••••"

9. Realizacja rytmu

10. Brzmienie ...

11. Akompaniament i jego różne role

12. Percepcja stylu

Bibliografia